مضرات استفاده از روغن متفرقه کمپرسور

در صنایع مختلف از جمله نفت و گاز، خودروسازی، معدن، داروسازی و حتی در کارگاه‌های کوچک، کمپرسورها نقش کلیدی در تأمین هوای فشرده یا انتقال سیالات ایفا می‌کنند. این دستگاه‌ها برای عملکرد بهینه و طول عمر بالا نیاز به نگهداری دقیق دارند و یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های این نگهداری، انتخاب روغن مناسب برای کمپرسور است. با این حال، برخی کاربران برای کاهش هزینه‌ها یا از روی ناآگاهی، از روغن متفرقه کمپرسور استفاده می‌کنند که می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد. در این مقاله به بررسی دقیق مضرات استفاده از روغن متفرقه کمپرسور، تاثیر آن بر اجزای مختلف دستگاه، هزینه‌های پنهان و راهکارهای پیشگیری خواهیم پرداخت.

روغن کمپرسور چیست و چه وظایفی دارد؟

قبل از پرداختن به مضرات، ابتدا باید بدانیم که روغن کمپرسور چه نقشی دارد. روغن مخصوص کمپرسور وظایف مهمی را بر عهده دارد که شامل موارد زیر است:

• روان‌کاری قطعات متحرک برای کاهش اصطکاک

• خنک‌سازی سیستم در حین کارکردهای طولانی‌مدت

• محافظت در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی

• آب‌بندی داخل سیلندرها

• جذب و جدا کردن ذرات آلاینده

این ویژگی‌ها تنها در صورتی تأمین می‌شوند که از روغن‌هایی با فرمولاسیون استاندارد و متناسب با نوع کمپرسور استفاده شود.

روغن متفرقه کمپرسور چیست؟

اصطلاح “روغن متفرقه کمپرسور” به روغن‌هایی اطلاق می‌شود که:

• استانداردهای لازم را ندارند

• برند مشخص و قابل ردیابی ندارند

• برای کاربردهای عمومی طراحی شده‌اند و نه مخصوص کمپرسورها

• از مواد بازیافتی یا بی‌کیفیت ساخته شده‌اند

• فاقد افزودنی‌های مورد نیاز برای فشار بالا و دمای زیاد هستند

این روغن‌ها معمولاً ارزان‌تر هستند، اما استفاده از آن‌ها شبیه به استفاده از داروی تقلبی در درمان بیماری است؛ ظاهر مشابه دارد اما عملکرد فاجعه‌بار.

کاهش راندمان عملکرد کمپرسور

اولین و مهم‌ترین مشکل استفاده از روغن متفرقه کمپرسور، افت شدید در عملکرد دستگاه است. این روغن‌ها معمولاً توانایی کافی در روان‌کاری قطعات داخلی را ندارند، بنابراین:

• دمای داخلی کمپرسور بالا می‌رود.

• فشار خروجی کاهش می‌یابد.

• انرژی بیشتری برای تولید هوای فشرده مصرف می‌شود.

در نتیجه، هم بازده دستگاه افت می‌کند و هم مصرف انرژی افزایش می‌یابد.

افزایش سایش قطعات و کاهش طول عمر دستگاه

روغن استاندارد کمپرسور دارای مواد افزودنی ضد‌سایش و ضد‌خوردگی است. در مقابل، روغن‌های متفرقه فاقد این مواد حیاتی هستند. نتیجه آن می‌تواند باشد:

• خوردگی بلبرینگ‌ها، یاتاقان‌ها و پیستون‌ها

• گیر کردن روتور در کمپرسورهای اسکرو

• افزایش اصطکاک و در نهایت خرابی مکانیکی

در بسیاری از موارد، هزینه تعمیرات ناشی از استفاده از روغن متفرقه به‌مراتب بیشتر از قیمت خود روغن باکیفیت است.

ایجاد رسوب و آلودگی در سیستم

روغن متفرقه کمپرسور به دلیل ناخالصی بالا و پایه‌های نامرغوب، در دماهای بالا دچار تجزیه و اکسید شدن می‌شود. این فرآیند باعث تولید رسوبات (sludge) در مجاری داخلی، فیلترها و حتی مخازن می‌شود.

این آلودگی‌ها:

• مسیر جریان روغن را مسدود می‌کنند

• باعث گرفتگی فیلترها و خرابی سوپاپ‌ها می‌شوند

• به اجزای الکتریکی آسیب می‌رسانند (در کمپرسورهای پیچیده)

بروز نشت و خرابی در آب‌بندی

کمپرسورها برای حفظ فشار داخلی به آب‌بندی کامل نیاز دارند. روغن‌های استاندارد با ویسکوزیته مناسب، خاصیت آب‌بندی خوبی دارند. در مقابل، روغن‌های متفرقه:

• یا بیش از حد رقیق هستند (و نشت می‌کنند)

• یا غلیظ بوده و باعث فشار بیش‌ازحد به واشرها می‌شوند

نتیجه نهایی، بروز نشتی روغن، افت فشار و خرابی سیل‌های داخلی است.

آسیب به سیستم‌های کنترل و مانیتورینگ

برخی از کمپرسورهای مدرن دارای سنسورهای تشخیص فشار، دما و کیفیت روغن هستند. استفاده از روغن متفرقه کمپرسور ممکن است باعث:

• نمایش خطاهای مکرر در سیستم

• عدم تشخیص صحیح دمای روغن

• آلارم‌های اشتباه و توقف‌های بی‌مورد دستگاه

شود، که نه تنها موجب اختلال در روند تولید می‌شود، بلکه نیاز به تعمیر و کالیبره کردن سیستم را نیز افزایش می‌دهد.

افزایش خطر آتش‌سوزی

روغن‌های بی‌کیفیت و متفرقه به دلیل دارا بودن ناخالصی‌ها، نقطه اشتعال پایین‌تری دارند. در شرایطی که کمپرسور تحت فشار و دمای بالا کار می‌کند، خطر بروز حریق و انفجار در سیستم بالا می‌رود. این موضوع به‌ویژه در محیط‌های صنعتی با مواد قابل اشتعال بسیار خطرناک است.

عدم انطباق با گارانتی شرکت سازنده

اکثر سازندگان معتبر کمپرسورها در دفترچه راهنمای خود ذکر می‌کنند که استفاده از روغن غیرمجاز موجب باطل شدن گارانتی دستگاه می‌شود. استفاده از روغن متفرقه کمپرسور عملاً یعنی از بین بردن حق تعمیر رایگان یا تعویض قطعات توسط شرکت سازنده.

راهکارها و توصیه‌ها

برای جلوگیری از مشکلات ذکرشده، پیشنهاد می‌شود:

• همواره از روغن توصیه‌شده توسط سازنده استفاده کنید.

• از خرید روغن‌های بدون برند، ارزان و بدون مشخصات فنی خودداری کنید.

• به فروشندگان معتبر و نمایندگان رسمی مراجعه کنید.

• تاریخ تولید و انقضای روغن را بررسی کنید.

• در دوره‌های منظم، وضعیت روغن و فیلترها را بررسی و تعویض نمایید.

نکته آخر

استفاده از روغن متفرقه کمپرسور ممکن است در نگاه اول به دلیل قیمت پایین، انتخابی وسوسه‌انگیز به نظر برسد. اما پیامدهای منفی آن از جمله کاهش راندمان، افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری، خطرات ایمنی و از بین رفتن گارانتی، می‌تواند آسیب‌های جدی به دستگاه و کسب‌وکار شما وارد کند. با انتخاب هوشمندانه روغن مناسب، می‌توان عمر مفید کمپرسور را افزایش داده، بهره‌وری را حفظ کرد و از هزینه‌های ناخواسته جلوگیری نمود.